“Wat moet Rotterdam nog meer doen om de klimaatdoelen te halen?” Die vraag stelt Rotterdam aan haar burgers in een burgerberaad. De deelnemers van het beraad gaan in korte tijd veel leren over klimaatverandering, uitvoerig met elkaar in overleg en uiteindelijk adviezen schrijven die aan de gemeenteraad voorgelegd zullen worden. Warmte365 sprak projectleider Jasmijn van Weenen en ging langs bij een bijeenkomst van het beraad.

Bijna honderd Rotterdammers druppelen Concertgebouw De Doelen binnen en schuiven aan aan grote tafels. Voor eten is gezorgd, de deelnemers kletsen bij, en dan wordt de bijeenkomst geopend. “Vandaag moet er hard gewerkt worden”. Via de adviezen die het beraad gaat schrijven, kunnen ze invloed uitoefenen op wat de gemeente doet aan het klimaat.

Maar eerst worden de huisregels nog even doorgenomen. “Iedere mening telt even zwaar”, “luister naar elkaar” en “respecteer meningen en adviezen”. In deze vierde bijeenkomst gaan de deelnemers ‘echt aan de slag’. De eerste drie bijeenkomsten waren bedoeld om kennis te maken met elkaar, duurzame initiatieven in de stad te bezoeken en om van experts te leren over verschillende duurzaamheid gerelateerde onderwerpen. 

Dan is het tijd om te beginnen met het schrijven van de adviezen. Dat gebeurt niet met honderd mensen tegelijk maar in groepjes die werken aan deelonderwerpen zoals mobiliteit, CO2-uitstoot, grondstoffentransitie, gezondheid en energievoorziening.

Om de discussies goed te laten verlopen zijn er gespreksleiders aanwezig. Zij discussiëren inhoudelijk niet mee, maar zorgen dat het gesprek in goede banen verloopt. “Het is vooral zorgen dat iedereen aan het woord komt” vertelt er een, “Soms wil iemand niet per se zijn zegje doen, heeft even geen mening of is het simpelweg eens met wat er gezegd wordt. Dan is dat ook oké.”  

In een stiltekamer kunnen mensen zich terugtrekken of even rustig nadenken. Er is zelfs een creatieve tafel waar Lego, klei, of foto’s gebruikt mogen worden om ideeën duidelijk te maken aan groepsgenoten.

Ook worden er vier verkenners gezocht die de rode draad van de adviezen in de gaten houden. Richting het eind van de avond zullen zij langs alle tafels gaan om te kijken of er overlap is en adviezen moeten worden samengevoegd, of dat er juist tegenstrijdige adviezen zijn.

Diverse groep
Het burgerberaad is in het leven geroepen omdat er in Rotterdam meer moet gebeuren om de klimaatdoelen te halen, vertelt van Weenen. “We zien dat er nog een gat zit tussen wat de gemeente nu doet, en waar we moeten zijn om in 2030 de CO2-uitsstoot met 55 procent naar beneden te hebben gebracht.”

Een belangrijk deel van het burgerberaad speelt zich af voordat er überhaupt een bijeenkomst is geweest: het vormen van een representatieve groep Rotterdammers. De Gemeente heeft via een loting zo’n 10.000 brieven uitgestuurd met een uitnodiging om mee te doen aan het burgerberaad. Na het verzamelen van de reacties bleek dat sommige groepen nog achterbleven in de aanmeldingen, zoals jongeren, mensen die praktisch zijn opgeleid en mensen zonder werk.

Het representatief maken van het beraad is gedaan door meer brieven te sturen in wijken met lage opkomst in de verkiezingen, Mbo-scholen te bezoeken, bij winkelcentra te staan en door tweede brieven te schrijven naar wijken die achterblijven in de aanmeldingen. Toen er genoeg aanmeldingen waren, kwam er een groep van 117 Rotterdammers uit de loting.

“Door die loting krijg je een hele andere groep mensen dan bij een ander soort vorm van inspraak of participatie, waar je toch vaak de hoog opgeleide witte mannen hebt die tijd hebben om eens goed in windenergie te duiken bijvoorbeeld”, vertelt van Weenen. “Dat dat maakt het burgerberaad ook wel echt anders, en dat is wat het oplevert bovenop wat we al doen. Je krijgt veel meer diversiteit in je ideeën, omdat je meer leefwerelden aan tafel hebt. Die dus met elkaar in gesprek gaan, niet alleen van ‘ik ben voor of tegen’, maar echt in overeenstemming met elkaar tot ideeën komen.”

De diversiteit van de groep is terug te zien bij de bijeenkomst van het burgerberaad, maar er is wel een belangrijke overeenkomst. Op de vraag waarom mensen meedoen, geven ze altijd aan dat ze klimaat een belangrijk en interessant onderwerp vinden. Daarnaast doen ze graag wat terug voor de stad, willen ze leren over duurzaamheid of lijkt het ze simpelweg een leuke ervaring.

Sommigen wisten bij het openen van de uitnodiging direct dat ze wel mee wilden doen, sommigen hadden nog twijfels. Weet ik wel genoeg over het onderwerp? Spreek ik de taal wel? Die twijfels werden weggenomen, want de benodigde kennis over klimaat wordt bijgebracht in de bijeenkomsten en er zijn tolken aanwezig om te vertalen.

De vraagstelling die aan het burgerberaad is voorgelegd, is “Wat moet Rotterdam nu nog verder doen met en voor Rotterdammers om te klimaatdoelen te halen?” Die vraag is bedacht met input van de gemeenteraad, wethouders, en de afdeling duurzaamheid van de gemeente. “Zo’n vraag moet voldoen aan de criteria van goede burgerberaden, dus ze moeten een beetje ambitie hebben, maar niet te complex, en dat mensen nog hun creativiteit erop kunnen loslaten.”

Uiteindelijk bepaalt de gemeenteraad
In de zomervakantie komen de deelnemers van het beraad niet bijeen, maar in die periode gaat de toetsingscommissie wel feedback geven op de conceptadviezen. In de eerste bijeenkomst na de zomervakantie gaat het beraad verder met de adviezen, en neemt die feedback daarin mee. De uiteindelijke adviezen worden in september voorgelegd aan de gemeenteraad.

Of de adviezen worden aangenomen of niet, is dus nog niet zeker, vertelt Van Weenen. “Als zij besluiten we gaan het toch niet doen, dan moeten ze dat wel motiveren en moet er een onderbouwing komen.” Ook is er een motie aangenomen door de gemeenteraad zelf, waarin zij zich als gemeenteraad ‘committeren aan het opvolgen van de adviezen’. Dus een extra afspraak met elkaar om serieus met de adviezen om te gaan.

In principe gaat de gemeenteraad akkoord met een advies als het binnen het gestelde kader valt, namelijk: het moet in samenhang zijn met het coalitieakkoord, passen bij het budget dat het beraad gekregen heeft voor de maatregelen, passen bij lopend gemeentelijk beleid en aansluiten op maateregelen uit het Klimaatactieplan Rotterdam.

Voor de plannen die het burgerberaad opstelt is 1 miljoen euro beschikbaar gesteld. “Je kan er niet alle klimaatdoelen mee halen, maar zeker een deel. Hiermee kunnen op korte termijnacties in gang gezet worden”, zegt Van Weenen.

Dat er al budget beschikbaar is gesteld scheelt volgens Van Weenen dat er niet achteraf, als de besluiten al genomen zijn, nog naar budget gezocht hoeft te worden. “Daarbij kost niet elk advies geld, een advies kan ook zijn ‘pas dit aan in het beleid’ of ‘neem dit mee in de overwegingen’”. Als er toch meer budget nodig is om de plannen uit te voeren die door het burgerberaad zijn bedacht, kan de gemeenteraad meer budget vrijmaken, of kan er aanspraak worden gedaan op subsidies en fondsen.  

 

Van Weenen: “Persoonlijk is het voor mij zo gaaf geweest om die groep te zien. Je bent met het projectteam al best lang bezig met voorbereiden en dan is het daar eindelijk. Dan zijn die mensen er. En ik heb toch weer hoop gekregen dat we dat kunnen, als mensen met elkaar zulke grote problemen oppakken. Dus het heeft mij ook wel echt iets gebracht, hoe bijzonder het is, als je mensen bij elkaar brengt en het goed organiseert, wat er dan loskomt en de drive van mensen om iets goeds te doen voor de stad. Dat vind ik echt te gek.”

De deelnemers zelf hebben ook verwachtingen van de adviezen. Ze vertellen dat ze hopen op een schonere stad, dat sociale aspecten worden meegenomen in de adviezen omdat bijvoorbeeld niet iedereen een warmtepomp en zonnepanelen kan betalen, en dat dit burgerberaad kan dienen als inspiratie voor andere steden.

In de laatste bijeenkomsten worden de adviezen geschreven en later worden ze gepresenteerd aan de gemeenteraad. Daarbij doet Van Weenen een stapje terug. “Je stelt een vraag vanuit de politiek aan het burgerberaad, dan help je dat te organiseren, maar dan stap je ook terug, zodat een onafhankelijke voorzitter met die mensen van het burgerberaad aan de slag gaat.” Ze ziet de uitkomsten van het beraad graag tegemoet. “Ik heb er heel veel vertrouwen in dat deze groep met elkaar als eerste burgerberaad van Rotterdam, mooie ideeën gaat brengen. Daar zal het niet aan liggen.”