In 2020 en 2022 deed TNO al onderzoek naar verschillende scenario’s en het behalen van de klimaatdoelen. In een nieuwe versie van dit onderzoek heeft TNO de scenario’s bijgewerkt met de aangescherpte regels van de EU en het kabinet. In het rapport Toekomst van het Nederlandse energiesysteem schetst het twee paden die uitkomen op een klimaatneutraal energiesysteem in 2050, waarbij een gedragsverandering bij consumenten in combinatie met nieuwe technologieën zorgt voor een significant verschil in de energievraag en dus ook in hoeveel hernieuwbare energie er moet worden opgewekt.

De twee scenario’s die worden besproken zijn het ADAPT en het TRANSFORM-scenario. “ADAPT gaat uit van minder enthousiasme over het halen van de klimaatdoelstellingen, waarbij fossiele brandstoffen nog langere tijd worden gebruikt”, schrijft TNO. In dit scenario bouwt Nederland voort op economische kracht en behouden we onze huidige leefstijl.

Het tweede scenario is wat ambitieuzer, schrijft TNO: “In het TRANSFORM-scenario wordt forser ingezet op verduurzaming en is de vraag naar energie door gedragsverandering minder groot”, beschrijft TNO. In dit scenario leiden gedragsverandering en nieuwe technologieën tot een klimaatneutraal energiesysteem. Door vergaande energiebesparing is de energievraag lager dan in het ADAPT scenario.

In beide scenario’s wordt het doel behaald om in 2050 energieneutraal te zijn. Het TRANSFORM-scenario gaat daarin wel wat verder dan ADAPT, stelt het rapport: “In ADAPT voldoet Nederland wel aan de Europese doelstellingen, maar is de bijdrage aan het halen van het Parijse klimaatdoel beperkter dan in TRANSFORM.”

Verduurzaming industrie is cruciaal
Energie-intensieve industrie, zoals raffinaderijen, staalindustrie en kunstmestindustrie gebruiken nu zo’n 40 tot 50 procent van de Nederlandse energievraag. De manier waarop deze industrieën zich gaan ontwikkelen is daarom ook bepalend voor het realiseren van een klimaatneutraal energiesysteem.

In het ADAPT-scenario behoudt Nederlandse een sterke energie-intensieve industrie en concurrentiepositie. In het TRANSFORM-scenario wordt er vooral op ingezet dat 90 procent van de hoogwaardige chemicaliën wordt gemaakt van hernieuwbare koolstof. Daarnaast worden gerecyclede plastics gebruikt als circulaire optie.

Energievraag en -aanbod
De totale energievraag is groter in het ADAPT-scenario. Hier wordt onze huidige leefstijl behouden, in tegenstelling tot het TRANSFORM-scenario waarbij de energievraag daalt door gedragsverandering. Bij TRANSFORM is de energievraag dus lager door gedragsverandering van consumenten en door een krimp van de industrie.

In beide scenario’s wordt ingezet op zon-, wind- en biobrandstoffen als belangrijke energiebronnen. Dat aandeel is wat groter in het TRANSFORM-scenario, in het ADAPT-scenario is er ook nog ruimte voor kolen en aardgas. In het TRANSFORM-scenario wordt uitgegaan van een sterke vermindering van de uitstoot van internationale lucht- en scheepvaart, in het ADAPT-scenario wordt dat met 50 procent verminderd.

Kernenergie heeft een plek in beide scenario’s. Het rapport ziet dit als een CO2-vrije aanvulling op het energiesysteem, die zelf noodzakelijk is in een scenario bij sterke elektrificatie van de industrie. Daarbij wordt ook gesteld dat kernenergie alleen een aanvulling is op zon- en windenergie en geen vervanging ervan. Dit zou de meest kosteneffectieve oplossing zijn.

CO2-opslag
In het ADAPT-scenario wordt CO2 opgeslagen in lege gasvelden in de Noordzee. Hiermee kan gecompenseerd worden voor de uitstoot van broeikasgassen. Dit gebeurt op kleinere schaal in het TRANSFORM-scenario, waarbij een deel van de CO2 wordt nog ondergronds opgeslagen om te compenseren voor broeikasgassen waarvan het moeilijker is het gebruik te reduceren.

Lagere kosten
In beide scenario’s zijn de kosten voor overschakelen naar een klimaatneutraal energiesysteem lager dan wanneer het niet energieneutraal zou worden. Er worden namelijk ook hogere prijzen van fossiele brandstoffen voorspeld, terwijl overschakelen naar een systeem gebaseerd op hernieuwbare energie steeds goedkoper wordt door lagere kosten.