De nieuwe Energiewet maakt het juridisch mogelijk om energie op te slaan en te delen en vormt daarom het fundament van “de verwezenlijking van nationale klimaatdoelen en de energietransitie”, stelt Hans van Cleef, hoofd Energy Research & Strategy bij Publieke Zaken, in de nieuwste Marktupdate Elektriciteit. Waar de opwek van wind- en zonne-energie met name impact hebben op de dagprijzen, blijft de gasprijs de elektriciteitsprijs momenteel opstuwen. Dit zal pas fundamenteel veranderen wanneer het delen en opslaan van energie een grotere rol gaat spelen, zodat aanbod en vraag over de hele dag gekoppeld kunnen worden.

De marktprijzen van energie worden door vele factoren bepaald. Het aandeel hernieuwbare energie hierin wordt ook steeds dominanter. Daarnaast is toenemende beweeglijkheid van energieprijzen van invloed op investeringen in hernieuwbare energie. Warmte365 werkt daarom samen met Publieke Zaken om dit scherper te monitoren.

Onder druk van een stijgende gasprijs is ook de elektriciteitsprijs verder gestegen in de afgelopen maand. Doordat gepland onderhoud bij Noorse gasverwerkingsinstallaties vertraging opliep, daalde het gasaanbod en steeg de gasprijs. De elektriciteitsprijs schommelde hierdoor rond de 70 euro per megawattuur, met uitschieters boven de 80 euro per megawattuur.

Vorige maand legde Van Cleef al uit hoe de Nederlandse energiemix weliswaar uit een steeds groter wordend deel uit hernieuwbaar bestaat, maar dat de gasprijs en de elektriciteitsprijs voorlopig nog sterk verbonden zullen blijven. Hierdoor zijn de geopolitieke onrust in het Midden-Oosten en het geplande en ongeplande onderhoud aan Noorse gasverwerkingsinstallaties op dit moment de meest bepalende factoren voor zowel de gas- als de elektriciteitsprijs.

"Het hoge aandeel hernieuwbare energie heeft op de korte termijn met name impact op de day-ahead markt. Zo was de stroomprijs op deze markt negatief voor 62 uur in april. De verwachting is dan ook dat dit fenomeen van negatieve prijzen alleen maar vaker voor zal komen. Het moet een extra prikkel geven om het gebruik tijdens het opwekken te stimuleren. Ook zal de businesscase van flexibiliteit en opslag verder verbeteren."

Wat gaat de Energiewet betekenen?
Onlangs heeft de Tweede Kamer de nieuwe Energiewet aangenomen en hoewel de Eerste Kamer hier nog over moet stemmen om de wet definitief te maken, suggereert de grote Tweede Kamermeerderheid dat dit slechts een formaliteit zal zijn. De nieuwe Energiewet is ontworpen om met name beheer van het gas- en elektriciteitsnet, consumentenbescherming en data-uitwisseling in lijn te brengen met de energietransitie. Hierin is een belangrijke rol weggelegd voor de burger die dankzij zonnepanelen, warmtepompen en slimme sturing zowel consument als producent zal zijn; de prosument.

“De Energiewet vormt het fundament voor de implementatie van nieuwe Europese wet- en regelgeving en de verwezenlijking van nationale klimaatdoelen en de energietransitie. Deze wet biedt een juridische basis voor de gewenste klimaatneutrale samenleving van de toekomst, met decentrale opwek van energie”, aldus Van Cleef.

“Daarnaast versterkt de wet de positie van consumenten en scherpt ze de eisen aan leveranciers aan. Leveranciers worden verplicht om een modelcontract met vaste tarieven aan te bieden, terwijl grote leveranciers ook dynamische tarieven mogelijk moeten maken. Een belangrijk aspect is de aanpak van netcongestie, waarbij netuitbreidingen, alternatieve contractvormen en potentiële energiehubs op bedrijventerreinen mogelijke oplossingen zijn. Bovendien omvat de Energiewet de oprichting van een strategisch reserve, waarmee een capaciteitsmechanisme wordt gerealiseerd.”

Cruciaal onderdeel van de Energiewet is het juridisch faciliteren en vereenvoudigen van energiedelen, zowel tussen huishoudens als binnen energiehubs. Daarbij moeten met name de kleinverbruikers – met zonnepanelen – worden beschermd tegen te hoge prijzen.

“Er zal in de wet worden opgenomen dat de vergoeding bij teruglevering niet negatief mag zijn. De terugleverkosten en heffingen voor zonnepanelen zullen direct na het afbouwen van de salderingsregeling stopgezet worden. Tenslotte wordt er een Raad voor energie ingesteld, die advies levert over beleid gericht op de energietransitie en over het bevorderen van strategische onafhankelijkheid van aanbod van energie, in voorbereiding op de vijfjaarlijkse Nationaal Plan Energiesysteem. Deze Energiewet lijkt dus de weg voor meer duurzame energie vrij te maken.”

Op dit moment zorgen de terugleverkosten – en de onrust die het veroorzaakte in de zonne-energiesector – weliswaar een rem op de verkoop van zonnepanelen en daarmee ook op de energietransitie, het belangrijkste argument is volgens de Autoriteit Consument & Markt (ACM) redelijk.

Zonder terugleverkosten maken de energieleveranciers immers extra kosten die ze over al hun klanten moeten verrekenen. Hierdoor zijn huishoudens zonder zonnepanelen disproportioneel meer kwijt aan hun energierekening. Bovendien stelt ACM-onderzoek vast dat ook de hoogte van de terugleverkosten redelijk zijn.

Totdat de salderingsregeling wordt afgeschaft draagt de consumentenbescherming in de Energiewet er volgens Van Cleef daarom aan bij dat de aanschaf van zonnepanelen aantrekkelijk blijft, “terwijl de invoering van terugleverkosten het tegenovergestelde effect had”. Het nieuwe beleid zal dan ook “zowel positieve als negatieve effecten” hebben, waarbij energieopslag op de langere termijn cruciaal is voor stabielere energieprijzen.

“Meer duurzame energie drukt in theorie de prijs van elektriciteit, aangezien de productie hiervan qua operationele kosten goedkoper is dan de productie van energie met olie, gas of kolen. Echter moet er wel een alternatief beschikbaar blijven in het geval dat de zon minder schijnt of de wind minder waait. Dit om te voorkomen dat prijzen door het dak schieten als gevolg van schaarste”, zegt Van Cleef.

“Het mogelijk maken van energiedelen tussen kleinverbruikers en energiehubs op industrieterreinen kan een deel van de oplossing zijn als het gaat om netcongestie. Daarnaast kan het wat ruimte bieden op de markt en hoge prijspieken op het moment dat er veel hernieuwbare energie wordt geproduceerd drukken. Ook kan het nieuwe beleid zorgen voor een stabielere en lagere elektriciteitsprijs voor consumenten. Dit zal afhankelijk zijn van de snelheid van de implementatie en bijvoorbeeld de reacties van leveranciers en producenten.”