Geert-Jan Bruinsma woont in een groot monumentaal pand aan de Vecht, waar hij door slechte isolatie bijna 5.500 kubieke meter gas per jaar stookte. Door monumentale beperkingen kon de overstap naar een warmtepomp niet direct worden gemaakt. Maar waar een wil is, is een weg.

Het Rijksmonument van de familie Bruinsma is een bijzonder pand met een rijke bewoningsgeschiedenis van elite die zich vestigen in een eclectisch herenhuis met een theekoepel. Tijdens de bouw in de zeventiende eeuw was goede isolatie echter nog niet aan de orde.

Maar ook Bruinsma werd tijdens de energiecrisis met zijn neus op de feiten gedrukt en besloot daarom in 2022 het gasverbruik verminderen. Een grote verbouwing was geen optie, en de familie Bruinsma wilde niet inleveren op comfort. Daarnaast mocht er geen buitenunit op het dak of aan de buitenmuur worden gemonteerd, dus volledig van het gas afgaan door middel van een luchtwarmtepomp was niet aan de orde.

Gelukkig was de familie Bruinsma niet bang om van de gebaande paden af te wijken. De achtertuin van het pand grenst aan de Vecht. Dus ontstond de vraag of het niet mogelijk is om warmte uit de Vecht te halen.

Vallen en opstaan
In Nederland zijn er verschillende vormen van aquathermie, en ook de familie Bruinsma zag mogelijkheden van het toepassen van en water-waterwarmtepomp. Daarmee was het laatste woord nog niet gezegd, want naast de hybridewarmtepomp was er ook een warmtewisselaar nodig. Omdat deze niet breed worden aangeboden vielen de kosten inclusief complexe installatie al snel hoog uit.

Bruinsma besloot samen met hun eigen installateur zélf een warmtewisselaar te ontwerpen. “Het ontwerp bestaat uit een verzinkt landhek, 200 meter tyleenslang, hardhouten balken, koppelingen en mantelbuizen. Daarmee hebben we een  veel minder complexe, en daarmee goedkopere, installatie bedacht. De installatie is iets minder efficiënt maar daardoor wel uitvoerbaar. Ook het graafwerk in de tuin hebben we zelf gedaan. Het ontwerp heeft in plaatst van 30.000 euro, 20.000 euro gekost, waarvan we 4.575 euro subsidie hebben ontvangen. Hopelijk kan de installatie minstens 20 jaar warmte leveren.”

Het ontwerp
“De wand van tyleenslang is het 'doorgeefluik' van energie, van hieruit wordt het 'warme' oppervlaktewater naar het 'koude' mengsel van water en glycol dat door de slang stroomt doorgegeven. Tyleen is een soort plastic en werkt isolerend, hoe dikker de wand van de tyleenslang is hoe minder warmte er doorheen gaat. Een slang met een dunne wand werkt dus beter, maar is minder sterk. Hoe kleiner de diameter van een slang, hoe hoger de druk moet zijn om het glycolmengsel door de slang te pompen. En het hangt ook af van hoeveel liter glycolmengsel er per uur door de slang moet lopen”, aldus Bruinsma.

Door precieze berekeningen toe te passen kon Bruinsma de hoeveelheid glycolmengsel, en daarmee de dikte van de tyleenslang bepalen.

De warmtewisselaar werd gekoppeld aan een warmtepomp die 12 kilowattuur warmte genereert. “Het glycolmengsel dat van de slang naar de warmtepomp stroomt heeft dezelfde temperatuur als het oppervlaktewater. Wanneer het vanuit de warmtepomp terugstroomt is het 5 graden kouder. Gemiddeld is het temperatuurverschil tussen het oppervlaktewater en het glycolmengsel in de slang 2,5 graden Celsius.”

Rendement
De warmtepomp is sinds 7 maart 2024 geïnstalleerd. Sindsdien heeft de warmtepomp 5.688 kilowattuur warmte geproduceerd en daarvoor in totaal 839 kilowattuur stroom gebruikt. “Voor dezelfde hoeveelheid warmte gebruikt een gasketel 500 kubieke meter gas. We hebben dus 750 kilowattuur stroom gebruikt in plaats van 500 kubieke meter gas”, vertelt Bruinsma.

Daarmee heeft het apparaat momenteel een COP Bruinsma geeft aan dat de warmtepomp het best kan worden gecombineerd met vloerverwarming, omdat vloerverwarming met lagere temperaturen werkt en de warmtepomp daarmee meer rendement heeft. Momenteel kan vloerverwarming in de woning van Bruinsma nog niet worden toegepast. van 6,8, Bruinsma verwacht over het hele jaar gezien een COP van 5,5.

Bruinsma geeft aan dat de warmtepomp het best kan worden gecombineerd met vloerverwarming, omdat vloerverwarming met lagere temperaturen werkt en de warmtepomp daarmee meer rendement heeft.

Bruinsma verwacht op jaarbasis 3.500 kubieke meter gas te besparen. “Bij de huidige energieprijzen betekent dit een besparing van ongeveer 1.800 euro per jaar en een terugverdientijd van bijna 9 jaar”, schrijft Bruinsma. “Maar de besparing op gas is minstens zo belangrijk.”

Bruinsma inspireert ook anderen met zijn project: “We hebben veel reacties ontvangen, waaronder mensen die iets vergelijkbaars hebben gedaan en mensen die overwegen zoiets te gaan doen. Hopelijk helpt mijn website daarbij. Ook krijg ik gedetailleerde vragen van lezers die er al mee bezig zijn maar nog vragen hebben over bijvoorbeeld de rekensommetjes.”