Woningisolatie brengt een tal van voordelen met zich mee, het leidt niet alleen tot energiebesparing en CO2-reductie, maar het heeft ook een positief effect op het welzijn en op de vraag naar arbeidsinzet en investeringen. Dat concluderen Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) in een literatuuronderzoek naar de effecten van woningisolatie op de brede welvaart. Goed uitgevoerde isolatie verbetert het binnenklimaat en draagt direct bij aan een gezondere leefomgeving. Maar tegelijkertijd kan het isoleren van woningen mogelijke gevolgen hebben voor de biodiversiteit doordat er minder nestplaatsen zijn voor bijvoorbeeld vleermuizen of zwaluwen. 

Het rapport beoordeeld het Nationaal Isolatieprogramma (NIP) vanuit bredewelvaartsanalyse lens. Het NIP stelt financiering beschikbaar om 2,5 miljoen woningen te isoleren tot en met 2030, met een nadruk op de 1,5 miljoen slechts geïsoleerde woningen.

In de bredewelvaartsanalyse wordt er gekeken naar verschillende aspecten die bepalend zijn voor de kwaliteit van leven, zoals subjectief welzijn, gezondheid, consumptie en inkomen, onderwijs, ruimtelijke kwaliteit, economisch kapitaal, natuurlijk kapitaal en sociaal kapitaal.

Met 2,5 miljoen beter geïsoleerde woningen wordt er gas bespaard (en daarmee minder CO2-uitgestoten en een lagere energierekening) en wordt de kwaliteit van het binnenmilieu verbetert waardoor het wooncomfort toeneemt en de risico’s voor gezondheidsklachten afnemen. Naast directe gasbesparing zorgen isolatiemaatregelen ook voor een verdere transitie naar aardgasvrij wonen, omdat bepaalde aardgasvrije maatregelen zoals de volledig elektrische warmtepompen alleen kunnen worden toegepast in een goed geïsoleerde woning.

Kwaliteit van de uitvoering van isolatiemaatregelen
In het rapport wordt benadrukt dat de kwaliteit van de uitvoering van isolatiemaatregelen belangrijk is voor het realiseren van de bredewelvaartseffecten. Wanneer de isolatiemaatregelen onvoldoende worden uitgevoerd, kan de kwaliteit van het binnenmilieu juist verslechteren of kan er hitteproblematiek ontstaan. Daarnaast hangt de mate van energiebesparing ook af van de kwaliteit van de uitvoering. “Aanvullende ventilatiemaatregelen kunnen bijvoorbeeld voorkomen dat bewoners vaker ventileren via een open raam, wat de energiebesparing van de isolatie beperkt”, concluderen de planbureaus.

Het juiste instrument
Volgens het rapport brengt ieder beleidsinstrument verschillende effecten met zich mee, de uitkomst van de maatregel verschilt wanneer je kiest voor een subsidie of voor een verplichting van isolatie voor woningcorporaties. Om alle groepen in de samenleving te bereiken moeten de maatregelen eerlijk worden verdeeld.

Hogere inkomens profiteren vaak meer van een subsidie voor woningisolatie dan lage inkomens. Lage inkomens zijn vaak ook met subsidie niet in staat om hun woning te verduurzamen. Dit is niet in lijn met de prioriteit van het NIP om de 1,5 miljoen slechts geïsoleerde woningen te bereiken.

Lage inkomens profiteren meer van een regeling waarmee woningcorporaties huizen van zittende huurders isoleren zonder dat dit leidt tot huurverhoging. Nederlanders met een laag inkomen kunnen ook aanspraak maken op het Nationaal Warmtefonds.

 Een eerlijke verdeling van de kosten en baten is voor veel burgers een belangrijk uitgangspunt. De verdelingseffecten kunnen bestaande verschillen tussen groepen in hun mening over de energietransitie en klimaatbeleid vergroten, waardoor het gevoel van rechtvaardigheid in gevaar kan komen.

Een krappe arbeidsmarkt
Krapte op de arbeidsmarkt kan mogelijk een rem vormen voor de energietransitie. Door deze krapte is het nog onzeker of de doelstellingen van het NIP kunnen worden gehaald, en treden de brede welvaartseffecten mogelijk later op. In 2023 is het Actieplan groene en digitale banen gelanceerd waarin maatregelen zijn aangekondigd om deze krapte tegen te gaan.