Het Earth Wind and Fire-concept wil natuurlijke klimaatregeling in gebouwen verbeteren en versnellen. Het concept, dat al in twee gebouwen is toegepast, komt uit de koker van ingenieur Ben Bronsema. Yvette Watson, voorzitter van Stichting EWF Lab, spreekt met Warmte365 over hoe het concept werkt en de toekomstplannen van de stichting. 

“Het EWF-concept is een mooi voorbeeld van integraal ontwerpen. En dit is hard nodig willen we de gebouwde omgeving rigoureus verduurzamen!”, vertelt Watson. “We moeten niet alleen de energie van onze gebouwen duurzaam opwekken, maar ook stevig terug in verbruik. Dit kan door het gedrag van de bewoners aan te pakken, maar ook door de gebouwen slimmer te ontwerpen en te renoveren.”  

“Daarnaast moeten we ook stoppen met onze gebouwen te over-dimensioneren. We verspillen ongelofelijk veel energie aan het op 21 graden houden van onze werkomgeving zowel ’s winters als ’s zomers. Wel eens gehoord van het antifragiliteitsprincipe? Wanneer een paradijsvogel in het regenwoud overmatig consumeert, kan deze niet meer wegvliegen als het een bosbrand ontstaat. In de natuur verzwakken de diersoorten die te lange tijd te comfortabel hebben geleefd. En wellicht is dat wat wij aan het doen zijn in onze gebouwde omgeving. 

“Het EWF is een mooi voorbeeld van integraal ontwerpen, waarbij het klimaat- en ventilatieconcept niet mechanisch wordt aangestuurd maar bouwkundig wordt opgelost. Zodat het gebruik maakt van natuurlijke krachten (denk aan zwaartekracht) en daarmee tot wel 50% van de oorspronkelijke energiebehoefte van het gebouw reduceert. Met de stichting is ons doel om dit soort denken mainstream te laten worden in nieuwbouw- en renovatietrajecten.”  

Werking 
Hoe werkt het concept precies? Volgens Watson wordt het gebouw ontworpen als klimaatmachine. De lucht wordt aangezogen door het Ventecdak. Vervolgens wordt de lucht beneveld door enorme sproeiers in de klimaatcascade. Daar stroomt wel 23 kub water per uur doorheen wat de lucht koelt en schoont. De wind vliegt door je haren als het luik naar de cascade wordt geopend. Deze functie zorgt voor de drukopbouw voor de luchtverdeling in het gebouw. Om onderdruk te creëren komt de zonneschoorsteen om de hoek kijken. Door de warmte gaat de lucht omhoog en verlaat de lucht (via warmtewisselaars die nog even die warmte afvangen) het gebouw door het Ventecdak. 

Het concept is al twee keer toegepast, in het Four Seasons Hotel in Amsterdam (voorheen het Breeze Hotel) en het Langeveldgebouw van de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. “Die twee case studies laten wat ons betreft zien dat het concept werkt”, zegt Watson. “Na de toepassing in het Breezehotel zijn veel verbeteringen bedacht. Bij Langeveld zijn er door het consortium BAM, Paul de Ruiter Architects en Halmos weer nieuwe inzichten ontdekt en is het concept weer verbeterd.” 

Het concept kan ook in woningen worden toegepast. “Wel is het belangrijk om een bepaalde hoogte te hebben in het gebouw, om het systeem te laten werken. De ondergrens zit op iets van vier verdiepingen.”, zegt Watson. “Woningcorporaties zijn ook zeer geïnteresseerd in ons project. Oorspronkelijk heeft Ben Bronsema, de geestelijk vader van het concept, dit ontworpen voor renovaties. Daar hebben we natuurlijk het meeste werk te doen. Slechts 1% van alle gebouwen die er zullen staan in 2050 is nieuwbouw. Dus we hebben een gigantisch renovatie vraagstuk. Ons bestuurslid Jeike Wallinga heeft een prachtig project opgetuigd, samen met veel mooie kennispartners, om hier verder onderzoek naar te doen.” 

Ervaringen 
Wat voegt het concept nou toe als het werkt in een gebouw? “Ten eerste elimineert het alle ventilatie-energie die nodig is”, legt Watson uit. “Verder voorkom je de milieulast die extra zonnepanelen met zich meebrengen, want je hebt er minder van nodig om een gebouw energieneutraal te maken en is het concept onderhoudsarmer. Ook is de lucht die door het gebouw heen gaat schoner, doordat het gewassen is in de klimaatkaskade.” 

Volgens Watson ervaren de mensen van het Langeveldgebouw het concept als zeer prettig. “Maar dat komt ook door hoe het eruit ziet. Het is alsof je in een bos bent. De studie vides in de centrale entree, worden omhoog gehouden door echte boomstammen. Ook op de allerwarmste dagen is de temperatuur niet boven de grens gegaan die gesteld was, ook niet op de koudste dagen. De TU Delft gaan verder onderzoeken hoe gebruikers het beleven.” 

De voorzitter hoopt dat het EWF-concept de komende jaren mainstreamer wordt. Daar komen wel de nodige hobbels bij kijken. “Opdrachtgevers, bouwers en architecten, zijn voorzichtig. Zij struikelen over de hobbels van het inzetten van een innovatie en nieuw concept. Het is nog geen proven concept, omdat we simpel weg nog niet alle data hebben van jaren beheer en onderhoud. Dus dat maakt het ook spannend voor zowel opdrachtgever als opdrachtnemer.” 

Wat staat er de komende periode allemaal op de agenda voor de stichting? “We geven presentaties op scholen en Universiteiten, we verspreiden op alle mogelijke manieren onze kennis en we kijken continu hoe we kunnen verbinden met opdrachtgevers, architecten, installatieadviseurs en bouwers, die dit concept kunnen toepassen in hun opgaven. De samenwerking met onze kennispartners is voor ons essentieel. Want tenslotte hebben we maar een klein team met de stichting, dus hoe meer we kunnen samenwerken, hoe groter onze slagkracht!.”