De verduurzaming van de gebouwde omgeving kent al de nodige problemen, Natuurmonumenten heeft naast vele hectares aan groen ook bijna tweeduizend panden in bezit die ze willen verduurzamen. De stichting staat daarom voor een behoorlijke opgave. Hoe pakt Natuurmonumenten dat aan? 

“We zijn een groene organisatie en dagelijks bezig met biodiversiteit”, vertelt Carolien van Slijpe, woordvoerder bij Natuurmonumenten. “Sinds een aantal jaar hebben we daarbij steeds meer oog voor verduurzaming. We leggen, daar waar mogelijk, zonnepanelen op het vastgoed dat in ons bezit is en we isoleren met duurzame bouwmaterialen.”

“We hebben een klimaatambitie geformuleerd, waar onder meer in staat dat we in 2040 een volledig klimaatneutrale bedrijfsvoering willen hebben”, gaat Van Slijpe verder. “Daar zetten we steeds meer kleine stapjes in, bijvoorbeeld dat we ons wagenpark steeds verder verduurzamen. Dat geldt ook voor onze boten, die we gebruiken voor onderhoud en het vervoer van mensen. Die gaan of zijn of al over op synthetische diesel. Onze tractoren, die onderhoud doen, gebruiken het ook.”

Synthetische diesel is niet zaligmakend, geeft Van Slijpe toe. “Wij noemen het daarom een transitiebrandstof. Een paar jaar terug leek het een heel goed alternatief, maar het blijkt lang niet zo schoon als gedacht. Maar wij vinden het een stapje duurzamer dan reguliere diesel, dus gebruiken we het totdat er een alternatief komt.”

Wettelijk gezien moeten kantoorpanden nu al minstens energielabel C hebben, aldus Van Slijpe. In 2030 moet dat naar energielabel A. “Dat hebben wij al ruimschoots gehaald”, zegt Van Slijpe. “Panden die wij verhuren verduurzamen we ook regelmatig, ook wanneer er een nieuwe huurder in komt.”

Hondenhok
“We hebben in totaal 1974 gebouwen in ons bezit, maar dat gaat van een groot pand tot een historisch hondenhok”, zegt Van Slijpe. “Niet al die panden zijn bewoonbaar. Er komen de nodige uitdagingen bij kijken om deze allemaal te verduurzamen. Resultaten kunnen ook tegenvallen. Op sommige van onze locaties waar zonnepanelen liggen wordt er niet voldoende opgewekt. Dat vullen we aan met andere groene energie.”

Er zijn vrijwilligers die de panden van Natuurmonumenten gebruiken om samen te komen en vervolgens veldwerk gaan doen in de buurt. Op veel van die locaties stonden propaankachels. “Die hebben we, daar waar mogelijk, vervangen door elektrische verwarming”, vertelt Van Slijpe. “Wij proberen alle locaties waar nog propaan wordt gebruikt in de loop van 2025 uit te faseren.”

Bij andere gebouwen waar gerenoveerd wordt kijkt de stichting of er al dubbel glas aanwezig is. Op sommige plekken is dat niet mogelijk, voornamelijk in monumentale en historische panden. Daar wordt dan monumentenglas toegepast. Dat is modern isolatieglas maar zo ontworpen dat het ouderwetse uiterlijk van de kozijnen en sponningen behouden blijft. 

Kastelen
Natuurmonumenten heeft daarnaast meerdere kastelen in haar bezit die verduurzaamd worden. “Het meest recente voorbeeld is Jachtslot Mokerheide”, zegt Van Slijpe. “Er hangt veel samen bij zo’n onderneming, dat is vrij ingewikkeld. Je hebt kozijnen die moeten blijven zoals ze zijn. Je hebt wanden waar historische wandkleding op zit, die je niet mag beschadigen. Prachtige obstakels, noemen we dat.”

Een ander groot project waar Van Slijpe trots op is, is de zelfvoorzienende Nederzetting op de Marker Wadden. Het gaat daarbij om een aantal voorzieningen voor ontvangst van bezoekers, zoals een eilandpaviljoen met informatieruimte en sanitair en vier recreatiehuisjes voor de verhuur.

“Op de gebouwen van de nederzetting liggen allemaal zonnepanelen”, vertelt Van Slijpe. “Het draait volledig op wind- en zonne-energie en is off the grid. Een inklapbare windmolen wekt windenergie op. Afvalwater wordt ook gezuiverd. Een apart aggregaat zorgt dat er altijd stroom is voor de basisvoorzieningen, ook in de wintermaanden. Maar het kan gebeuren dat je in de winter de vaatwasser niet altijd kan gebruiken.”

Waar de stichting voornamelijk tegenaan loopt, volgens Van Slijpe, is dat ze nog niet zodanig kunnen verduurzamen als ze soms zouden willen. “Op sommige panden willen we wel zonnepalen plaatsen, maar is de locatie simpelweg ongeschikt.”

Kerngedachte
“Onze kerngedachten bij verduurzaming zijn dat deze weinig overlast veroorzaken in de omgeving, we zuinig zijn op de natuur en we zoveel mogelijk eigen materiaal inzetten”, vat Van Slijpe samen. “Dat doen we nu op steeds meer plekken, met dat deel van onze filosofie gaat het goed. We proberen burgers te stimuleren om zoveel mogelijk met het OV naar onze natuurgebieden te komen.”

Van Slijpe kijkt met een positief gevoel naar de toekomst. “Op sommige vlakken zijn we afhankelijk van ontwikkelingen in de markt. Rond verduurzaming moeten we altijd een slag om de arm houden. Maar wat ik belangrijk vind is dat we met heel veel mensen grote stappen zetten.”

“We werken ook graag samen met andere partijen”, zegt Van Slijpe. “Er is zoveel kennis uit te wisselen. Wij hebben een plan van aanpak geschreven voor hoe we onze klimaatdoelstellingen willen gaan halen. Andere organisaties hebben daar interesse in en willen er over sparren hoe zij dat zelf kunnen gebruiken. Wij helpen daar graag bij want we staan samen voor een grote opgave.”